Zazacasını ara, bul, öğren!

Aradığınız sözcüğün Türkçe’deki ilk harfine tıklayın lütfen!

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z

Her yeni gün içerdiği sözcüklerin, deyimlerin ve örnek cümlelerin çoğalacağı bir çevrimiçi sözlüktür bu. Hiç bitmeyecek bir sözlük! Anadili unutturulmuş nüfusun en yaygın şekilde anlaştığı ortak dil Türkçe. Sözlük, bu yüzden Türkçe – Zazaca olarak yayında. Bu çalışmada, Zazaca-Kırmancça dili için önerilen alfabelerden “Elifbaê Tiji” (Elifbaê Jakobson) kullanılmaktadır. Sözcüklerin yazılımındaki ağırlıklı lehçe, ‘Kuzey Lehçesi’dir.

Katkılarından istifade edilen kişiler ve yayınlar:

Mesut Asmên Keskin (Zonê Ma Zanena? / Kurs-Ders Kitabı) > C. M. Jacobson (Rastnustena Zonê Ma, Dilbilgisi Kitabı) > Vate Çalışma Grubu (Türkçe-Kırmancça [Zazaca] Sözlük) > Ludwig Paul (Zazaca’nın Dilbilgisi – Çermik-Siverek Ağzı, Dilbilgisi Kitabı) > Eren Kılıç – Kamer Söylemez (Naskena? – Resimli Dizi Sözlükler) > Hawar Tornêcengi > Yenok Idris Solmaz > İbrahim Özdek > Gülüzar Şimşek.

Bu çalışma, Zazaca-Kırmancça sözcüklerin donattığı, herkese açık bir sofradır. Bu sofrayı bereketli kılma anlamında zenginleştiren bütün sözcükler hepimizin ve hepimizdendir!

SÖZLÜKLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME

Alfabe:

Bu sözlük çalışmasında kullanılan “Elifbaê Tiji” (Elifbaê Jakobson) 32 harften oluşur: Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Êê, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Iı, İi, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Ww, Xx Yy, Zz. Bu haflerin 8 tanesi seslidir: Aa, Ee, Êê, Iı, İi, Oo, Uu, Üü. Ayrıca, 4 tane de diftong (ikili ses) kullanılmaktadır: çh, kh, ph, th.

Kısaltmalar

  • ak. Akadça
  • bkz. bakınız
  • bul. Bulgarca
  • alm. Almanca
  • ar. Arapça
  • çoğ. çoğul hal
  • erm. Ermenice
  • fa. Farsça
  • fi. fiil
  • fr. Fransızca
  • ing. İngilizce
  • is. isim
  • it. İtalyanca
  • la. Latince
  • lad. Ladino (Yahudi İspanyolcası)
  • m. maykêk = dişil
  • mac. Macarca
  • mec. mecaz
  • moğ. Moğolca
  • n. nêr = eril
  • nep. Nepalce
  • pr. Portekizce
  • soğ. Soğdca
  • tr. Eski Türkçe
  • ünl. ünlem
  • ven. Venedikçe
  • yu. Eski Yunanca

Baş harflerin yazılışı

Zazaca-Kırmanci dilinde, sadece özel isimlerin baş harfi büyük yazılır. Cins isimler ve fiiller, sıfatlar, bağlaçlar, edatlar gibi geriye kalan bütün sözcükler küçük harfle başlar.

İsimlerde eril-dişil haller:

Zazaca-Kırmanci dilinde, ister özel isterse de cins olsun bütün isimlerin bir cinsiyeti vardır. Örneğin, sadece ‘inek’ ya da ‘öküz’ isim sözcüklerinde değil, ‘duvar’ ya da ‘köy’ isim sözcüklerinde de. Sözcükler, kadın-erkek (eril-dişil) olmak üzere iki grupta toplanırlar. Sözlüklerde, eril isimler nêr (n), dişiller maykêk/may (m) takılarıyla birlikte yazılmalıdır. Bütün isim sözlüklerin arkasında -n ya da -m şeklinde kısaltılmış sembol harfler göreceksiniz.

Birleşik sözcüklerin yazılışı

Zazaca-Kırmanci dilinde, her dilde olduğu gibi birleşik sözcükler grubu da var. Eğer birleşen sözcüklerden bir ya da ikisi harf kaybı yaşamışsa, izafe eki ve kaynaşma harflerinden birini (-w ya da -y) almışsa, bitişik yazılır.

İsim sözcüklerin çoğul hali

Zazaca-Kırmanci dilinde, esasen (ağırlıklı olarak) iki adet çoğullaştırma eki (harfi) vardır; -i ve -y. Nasıl?

  • İsim sözcük sessiz bir harfle bitiyorsa, çoğul halde -i alır (ap > api, mozık > moziki, dest > desti, xal > xali);
  • bir sesliyle bitiyorsa -y alır (ko > koy, hega hegay, astare astarey);
  • dişil isimlerde bir seslinin ardı sıra sona -e harfi gelmişse, çoğul halde düşerek yerini -y sesine bırakır (soe > say, wae > way);
  • -e ile biten dişil isimlerin çoğulunda -e düşer, -i eklenir (tire > tiri, mıloçıke > mıloçiki);
  • -ye sesleriyle biten dişil isimlerin çoğul hallerinde, -ye düşer çoğul öyle oluşur (miye> mi, muriye>muri);
  • -i ile biten isimler çoğul halde değişmezler.

Sözlükte, isim sözcükten hemen sonra parantez içinde yazılan harf / harfler (i ve y) o sözcüğün çoğul ekidir. Çoğullaşırken harf değişimi ya da harf eksilmesi yaşayan isim sözcükler (çoğ. ….) şeklinde aktarılmıştır.