A
- adır cı-kewtene > içine ateş düşme
- adır de kay kerdene > ateşle oynama
- adır u kıle biyaene > çekilmez olma, zarar veren olma
- adır wedariyu > yazıklar olsun
- ağwa deru berdene > dere suyunda gitme
- aqılê xo arede sarê xo > aklını başına topla
- araq eştene > ter atma
- ardê xu pırocne, pırocına xu dard kerda > ununu elemiş, eleğini asmış
- axira xo gor be gor amaene > sonu kötü gelmek
- ayıbo şa > yüz karası
B
- bas kerdene > başa çıkabilme
- baqıl biyene > akıllı olma
- baqıl vındene > akıllı durma
- bêçare mendene > çaresiz kalma
- bêdest u bêpay > elden ayaktan düşmüş
- bêkes u bêçê > evsiz barksızlık, kimi kimsesi olmama
- bela biyene > bela olma
- bela feteliyaene > bela arama
- bela guretene > bela alma
- be ramaniye (ramaniye amaene) > sadede gel
- bêri u bêçım > vefasız, görgüsüz, kıymet bilmez
- bezar kerdene > canından bezdirme
- bımane weşiye (haşten) de > hoşça kal
- bınê dest de guretene > el altında tutma
- bıngê dina > dünya hali
- bıngê nêguretene > yerinde duramama
- biyo şiyo > olmuş bitmiş
- boyın u pıxın > kir pas içinde olma, pasaklı, pecmurde
C
- ca be ca > yer yer
- caê xo de vınde > yerinde dur, ağır ol
- canê tu wes bo > canın sağolsun
- can guretene > canını almak
- can wes biyaene > canı sağolma
- caverde Heq kenane > Bırak Allah (Hakk) aşkına
- cıni sare xu ser aredaene > cinleri başına toplama
- ciê xu de kay kerdene > bokuyla oynama
- ci qıne de husk biyaene > ödü bokuna karışma
- comerd biyaene > cömert olma
- comerdenia Heq’i > Hakk’ın cömertliği
- cor ra hatam cer > yukarıdan aşağıya
Ç
- çapale cı-eştene > tokat akşetme
- çe be sen > evi viran
- çı beno bıbo > ne olursa olsun
- çılt wılt kerdene > bir şeyi gelişi güzel yapma, baştan savma yapma
- çım kerdene > nazar etmek
- çım qapan kerdene > gözünü kapama, göz yumma
- çım ra warogınaene > gözden düşmek
- çımu ra dür > gözden uzak
- çio xas > güzel şey
- çorro şia > zıkkımın kökü
D
- dar u ber > ağaç mağaç
- decê sari > baş ağrısı (kişi)
- dec ontene > acı çekmek
- dela şiaye > kara kancık
- dênê vıli > boyun borcu
- des beçıku de des huner > on parmakta on hüner
- dest gıranen > eli hafif
- dest pıra nênaene > el sürmeme
- dest ra amaene > elinden gelme
- dest gıranen > ağır elli
- dest ra thawa nêamaene > elinden bir şey gelmeme
- dest sıvıken > eli hafif
- dest u pay bışikiyaene > eli ayağı kırılası
- dıma şiyene > ardından gitme
- dıma woştene > ardından koşma
- dım xo ro daene > arsızlık etme
- dızdi dızdi > gizli gizli
- dızd u lewend > hırsız ve gözü aç
- dina amaene > dünyaya gelme
- dostê roca wes u rınden > iyi gün dostu
- dostê roca şiaye > kara gün dostu
- dubaro kerdene > arkasından çekiştirme, yalan yanlış konuşma
E
- ecelê xu amaene > eceli gelme
- endi beso > artık yeter
- endi fam kerdene > nihayet akıl etmek
- ekê mınasıbo > eğer uygunsa (münasipse)
- ekê nesibo > eğer nasipse
- emrê Heqi > Hakk’ın emri
- Ezrail biyaene > Azrail kesilme, zorba olma
F
- farfarık biyene > yanar döner olma
- farz kerdene > farz etme
- fek akardae > ağzı açık
- fekê xu akerde mendene > ağzı açık kalmak
- fekê xu ranêkerdene > ağzını açmama
- fek guretene > ağzını kapatma (konuşmama anlamında)
- fek kardi ranêkena > ağzını bıçak açmıyor
- feku gılezgın > salyalı ağız
G
- gau şia > üste çıkan, üstüne alınmayan
- genc u burc > gepgenç, gepegenç
- gıran gıran > yavaş yavaş
- gosu berdene > (birinin) kulaklarını götürme
- gos cıdaene > kulak verme, kulak kesilme
- gos cınêdaene > kulak asmamak, dinlememek
- gos u kherık berdene > (birinin) kulaklarını götürme, gevezelik etme, gürültü patırtıyla rahatsız etme
- gos werdene > yakasından düşmeme, yapışıp kalma, huzursuz etme, sıkboğaz etme
- gor bê gor biyaene > rezil rüsva olma, sürüm sürüm sürünme
- guna ju guretene > birinin günahını alma
- guna xu çine biyaene > günahı olmama
- gunekar biyaene > pişman olma
- gunekiya xu amaene > (birine) yazığı gelme
Ğ
- ğejibe tu > ne mutlu sana
- ğeriben kerdene > gariplik çekme
- ğerib halê ğerib zanenu > garibin halini garip bilir
- ğezeben kerdene > her şeyi çarçabuk yapma, oldu bittiye getirme
H
- har u mor > baş belası, başa bela (Biyo har u mor, kewtu çeberê ma. / Kapımızda bela olmuş.)
- hatam gırtıka > gırtlağına kadar
- hef guretene > öç alma
- hengame vetene > gürültü koparma, curcuna çıkarma
- heqa xu biyaene > hakkı olma
- Heq comerdo > Hakk cömerttir
- heqeber amaene > başa çıkabilme, hakkından gelebilme
- heqê cı-daene > hak verme
- heqê verdene > hak yeme
- Heqo tu esta > Ya Hakk sen varsın
- Heq xêrê xu bıdero > Hakk iyiliğini versin
- herbi herbi > çabuk çabuk
- her çi ra raveri > her şeyden önce
- her ju roca Heqi > Her Allah’ın günü
- her weno kutık buro > malı zaya gitme, malının hayrını görememe, hakkından vazgeçme
- hesir biyene > esir olma, (birinin) elinde kalma
- huner niyo (hunerê xo çıko) > hüner değil
İ
- inadê xo inado > inadı inat
- inadê bıze > keçi inadı
- isanu kamıl > kamil insan
J
- je çuçıke fırdaene > kuş gibi uçma
- je gai meğel biyaene > (insan için) öküz gibi yere yatma veya oturma
- je kerzi yaxe pıloşiyaene > kene gibi yakasına yapışma
- je mefte biyaene > canlı cenaze olmak
- je wergi vesan biyene > kurt gibi aç olma
- je xaşıle biyaene > bitkin düşme, çok hırpalanmış olma
- ju helmde > bir çırpıda, bir solukta
- jüro zelal > apaçık yalan
K
- kafa dest lesnaene, lapa xu lesnaene > avucunu yalama
- karê mı to de çino > sende işim olmaz
- kar u gure > iş güç
- kêf kêfê tuyo > keyf senin keyfin
- kemera bıni > temel taşı
- kengere verê vay > kolay kanan, her yola amade, rüzgâra göre yön değiştiren
- kıle bacıke eştene > ateşin bacayı sarması
- koka vıli qalın biyaene > ensesi kalın olma
- kuk u palt > kekeme, kekeleyen
- kurık eştene > sabırsızlık etme, nefsine düşkün
L
- lal u qer > sağır dilsiz
- lerz cı-kerdene > oldu bittiye getirme, acele etme
- lüya dızde > hırsız tilki
M
- ma ra dür vındero > bizden uzak dursun
- meğel biyaene > (insan için) tembellik etme, işte kaytarma
- miyane xu hard nêamaene > sırtı yere gelmeme
- moze kerdene > kaytarma, hile yapma, yan çizme
- murız kerdene > surat asma
N
- name veciyaene > adı çıkmak
- namê nêvedardene, namê zon ver nêardene > adını ağzına almamak
- naz kerdene > naz yapma, naza çekme
- nazli biyaene > nazlı olma
- nazliyen kerdene > nazlılık yapma
- nê mecal dano nê ecel yeno > ne güç veriyor ne ecel geliyor
O
- omıdê xo bırnaene > umudunu kesmek
- omıd kerdene > umut etmek
P
- parçe purçık biyaene > paramparça olma
- pasqule eştene > (insanın) tekme atma
- pê goşi eştene > kulak ardı etme, boşlama, önemsememe
- peru pia > hep beraber
- peya şiyaene > yayan gitme
- pileni kerdene > bağışlama, büyüklük yapma, büyüklük taslama
- pil u qıç > büyük-küçük
- por ra hatam nenıg > tepeden tırnağa
- por sıpi kerdene > yaşını alma, yaşlanma
- posaman biyaene > pişman olma, yapmaktan cayma
Q
- qafıka kundıren > kabak kafalı
- qafıka huske > kalın kafa
- qafıkê çinaen > kafası olmama
- qafıkê dês ro daen > kafayı duvara vurma
- qafıkê guriyaene > kafası çalışmak
- qafıkê sanaene > kafa (baş) sallama
- qafıkê şiya > kafa gitmiş, kafa gidik
- qederu şia > kara baht, kara kader
- qe qal nêkerden > hiç söz açmama
- qerar cı-daene > karar verme
- qesewo kılmek ra > sözün kısası, kısaca
- qesê xo de vındaene > sözünde durma, sözünü tutma
- qesê xo ju kerdene > söz birliği etmek
- qesu gıran > ağır söz
- qesu xırabın ye wayiriyo > kötü söz sahibinindir
- qeyretê kerden > çaba harcama
- qılerê desti > elin kiri
- qısawetê kerdene > endişe etmek
R
- ramaniya Heqi > Hakk’ın takdiri
- rawo olaği > yollar beller, geçilen yollar
- raver şiyaene > ileri gitme, dozunu kaçırma
- ravısnaene > ödünü koparma (Çıra heni qirena, tu pızez vısna ra. / Neden öyle bağırıyorsun, yavrucağın ödünü kopardın.)
- reçe ra şiyaene > izinden gitme
- riê xo tırs kerdene > yüzünü ekşitme
- rio şia > kara yüz
- rio şiayen > kara yüzlülük
- ri ra watene > yüzüne söyleme
- roca jüyene de > günün birinde
- roca şiaye > kara gün
- rocê be roce > gün be gün, günden güne
S
- sa u sur ra qesey kerdene > anlamadan konuşma, boş konuşma, abuk sabuk konuşma
- serevde kerdene > burnundan getirme, başına kakma
- ser ra hatam bıne > baştan aşağı
- serxur > onmayasıca
- ses perıkên > her telde oynama, uyanık olma, anasının gözü olma
- sıpi bê sia weçinaene > akla karayı seçme
- sıtê xo helal kerdene > sütünü helal etme
- sodır kerdene > sabah etme
- sond verdene (vendene) > yemin etme
- sukır bo > şükür olsun
- sukır kerdene > şükür etme, şükretme
Ş
- şia u sote > kapkara, simsiyah
- şiayen gıredaene > karalar bağlama
T
- talasê xo nêbiyen, talasê xo nêkerden > umurunda olmama, aldırış etmeme
- teber ra mendene > açıkta kalmak, yersiz yurtsuz olmak
- teqaut biyaene > yaşlanma, çağı geçme
- thalê xo çine biyaene > şansı olmama
- thincık eştene > (eşeğin, atın) tekme atması
- thiz qıne de nêvındaene > laf taşıma, dedikodu yapma, güçten düşme
- thut kerdene > gaza getirme
- tıng u tari > zifiri karanlık
- tiki cıra war biyene > etlerinin parça parça dökülmesi
- to be Heq kena > Allah aşkına, Allah’ını seversen
- tu i mı ra pers ke > sen onu bana sor
U
- u bê xo zaneno (a bê xo zanena) > kendi bilir
- ucağ (ocağ) saynaene > ocağını söndürme
- ustına asmeni > göğün direği
V
- vacime ke > diyelim ki
- veng bırnaene > sesini kesmek
- veng u vac > ne var ne yok
- verê her > pis boğaz
- verê eştene > oburluk etme
- vergu vesan > aç kurt
- ver veciyaene > karşı çıkma, diklenme, karşı durma
- vesaniye ra qırbiyaene > açlıktan (acından) ölme
- vesan tesan > aç susuz
- vıre vıre kerdene > boş konuşma, gevezelik etme
- vırtise xo amaene > kusası gelme
- vir amaene > aklına gelmek, hatırına gelmek
W
- waxtê axire > ahiret zamanı
- waxht guretene > zaman almak
- wele bê to ro bo > toprak başına
- wertê gul u nur de biyene > (gül ve) nur içinde olma
- wes u war > sağ salim
- wılç wılç verdene > şaplata şaplata yeme
X
- xawliye eştene > havlu atma
- xatır zanıtene > hatır bilme
- xebera şiaye > kara haber
- xımalê tu > büyüklenme öyle
- xêle waxto > uzun zamandır, çok zamandır
- xêle waxt ra nato > uzun zamandan beridir, çok zamandan beridir
- zerarê xo çine biyene > zararı olmama
- xêrê Heqi > Hakk’ın hayrı
- xeğ de xeğ biyen > deliyle deli olma
- xeğu zelal > düpe düz deli
- xo de nêbiyaene > kendinde olmama
- xo vind kerdene > kendini kaybetme
- xo vira ardene > aklına getirmek
- xu sas kerdene > kendini şaşırma
- xu vir ardene > aklına getirme, yad etme
Y
- yaxe guretene > yakasını tutma
- yaxe pıloşiyaene > yakasına yapışma
- ya xêru ya şerro > ya hayır ya şer
Z
- zaravu kerdene > dalga geçmek alaya alma, kafa bulma (biriyle), lak lak etme (Peru şi kar u gure xu, tu ita nişta ro zaravo kena. / Herkes işine gücüne gitti, sen burada oturmuş lak lak ediyorsun.)
- zav u zeç > çoluk çocuk (Tu biya xonde qatırê, unca sona zav u zeç de kay kena. / Katır kadar oldun, hala gidip çoluk çocuklarda oynuyorsunç)
- ze kutiki lawaene > köpek gibi havlama (U mormek çı je/ze kutıku laweno, gos u kherıkê ma berdi. / O adam ne köpek gibi havlıyor, kulaklarımızı götürdü.)
- zengene xo çevt pıro gınaene > kazması yamuk vurulmuş olma, şansı yaver gitmeme
- zerre mırd biyene > karnı tok olma
- zerre pır kerdene > hamile bırakma
- zerre poynaene > yürek çürütme
- zerre xo ra > canı gönülden, yürekten
- zon gule kewtene > dilini yutma
- zür eşteni > yalan atma
- zür kerden > yalan söyleme
- züru zelal > düpe düz yalan, apaçık yalan