- acı (ağrı) dec (i) n (Acı bir saati on saat yapar / Dec, ju saetê keno des saet – Shakespeare); ~lı decnayen, ~sız bedec (O kadar yaşlanmış ki adam, bir günü acısız geçmiyor / Xonde biyo kokım ke merık, ju roca xo bedec nêverina ra.)
- acı (tat) thuz (Biber acı, yılan zehirli, sarmısak kötü kokar; ama hepsi lazım bu dünyaya / Biber thuzo, mor ağwiyino, boa şiri xırabına; hama ni peru dina rê lozıme); ~lı thuzın, ~laşmak thuz biyene, ~laştırmak thuz kerdene
- acımak decaene (Acıyan dişlerimizin hepsini çektirmiyoruz / Dıdanê ke decene, perıno nêdame ontene); ~tmak decnayene, ~ vermek dec cı daene
- acımak (yazığı gelme duygu) gunekiya xo amaene, cırê zerre decnaene (İki çeşit acıma vardır; biri merhem, öteki zehirdir; birincisi dostlarımızın, ikincisi de düşmanlarımızın acımasıdır / Dı kêsıd gunekiya xo amaene esta; juye melema, a bine ağwiya; vêrene ye dostanê, a bine ye dısmenonê mawa – Charles Summer)
- acıkmak vesan biyene; acıkma vesaneni; aç bırakmak vesan caverdene (İnsanları aç bırakmak ağır bir zülümdür / İsonu vesan verdene zılmo de zaf gırano); acıktırmak vesan kerdene
- aç vesan (Açın halinden tok anlamaz / Halê vesani mırd nêzano); aç-susuz vesan u tesan (Komşusu aç yatarken tok yatan bizden değildir / Uyo ke ciranê xo vesan kewne ra, u mara niyo); açlık vesaniye n
- açık (ışıklı, aydınlık hali) asan, roştdar; ~ olmak asan biyene; mec. (bir şeyi) ~lamak asan kerdene; (bir yeri) aydınlatmak roşti kerdene
- açık akerde; açmak adaene, akerdene, rakerdene; açık (açılmış) olmak akerde biyene; açılmak abiyaene; açtırmak rakerd daene (Anahtarını evde unutmuş, çilingir çağırmış kapıyı öyle açtırmış / Anaxtarê xo çê de kerdo xovira, venga çlilingir do, çeber heni do rakerdene)
- açıklamak zon ver ardene, asan kerdene; açıklama asan kerdis(Öğretmenizimizin -kadın- açıklamasını beğenmedim / Ez asan kerdise maylıme qayil nêbiyane)
- ad, isim name (i) n (Yeni doğmuş çocuklara isim bulmak hiç de kolay iş değildi / Domanê ke xona ame dina, ino re name vinitene, qe karo de sıvık nêbi); eril isim namo nêr, dişil isim namo maykêk (may); soyadı namê xani (namo peen)
- adam mordem, merık (i) n (Akıllı bir adam olsaydın anadilini o kadar tez unutmazdın / Tı ke mordemo baqıl biyene, zone heni herbi xo vira nêkerdene)
- adlandırmak namê berz kerdene, namê cı daene, namê pıranaene (Son oğlunun adını Serhat koydu / Namê layikê xuyo peen Serhat na pıra)
- ah (acı inlemesi) axe (i) m; ah çekmek ontene, ahı kalmak axê mendene (Kimsenin ahı kimsede kalmaz / Axa kesi kes de nêmanena)
- ahır axure (i) m, (Bugün ahırı ben süpürdüm / Ewro axure mı fişte de); büyükbaş hayvan ahırı n axura naxıri; küçükbaş hayvan ahırı n axura mali (~ selchi); mec. ahıra çevirmek axurê çarnaene
- ahir axir; ahir zaman waxto peen (Kim bilir bu dünyanın son zamanlarını kim görecek / Kam zonenu, waxtê axira na dina kam vêneno)
- ahiret axrete (i) m (Derler ki, ‚bu dünyanın işini ahirete bırakma‘ / Vane ke karê na dina axiretê mêverde)
- ağaç dare (i) m; ~ dalı dalıka dare m; ~ kökü koka dare m; ~ yaprağı pelga dare m; ~ damarı pençe dare n; thomora dare m; ~ kurdu molık(e m) dare n; ağaçlandırmak dare nadaene (Amcam, bizim köy deresinin kenarına beş-altı ağaç dükmişti / Apê mı ververê derê dewa ma de phonc-ses dari naybi de)
- ağar|mak (renk dönüşümü) sıpi biyene, ~tmak sıpi kerdene (Henüz 40 yaşında saçı ağarmış / Xona 40 serra xo dero, porê xo biyo sıpi)
- ağar|mak (ortam) roşt biyene, ~tmak roşt kerdene; (Gün ağarınca boynum bükülür / Dalarım uzaklara gönlüm sıkılır… Sewe ke bena roşt vılê mı beno çewt / Dürro ra mot bon zerrê mı beno teng… Sezen Aksu)
- ağıl ağılê (i) m (Hayvan ağılından ağır bir koku yayılıyor / Ağıla mal ra boya gırane yena)
- ağır gıran; uykusu ağır olmak hewnê xo gıran biyene; (Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden – Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak – Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak… / Gereke gıran gıran bıveciye ni nerdigano ra – Pesonê to de rengê tiji ra ju koma welgo – Ju waxt asmen ra mot bena heni ebe berbaene… Ahmet Haşim)
- ağır|mak decaene (İki gündür başım ağrıyor – Dı rociyo sarê mı deceno); ~tmak decnayene, ağrı vermek dec cı daene, ağrısız bedec
- ağrı dec (i) n; ~lı decnayen, ~sız bedec (Baş ağrısına neden olan birçok hastalık vardır. / Xêle nêweşiye este, bêne sebebê decê sari.)
- ağız fek (i) n; ağzı açık kalmak fekê xo akerde mendene, ağzı gevşek fekê sıst, ağzı kokmak fekê xo ra boye amaene(Milletin ağzı torba değil ki büzesin! / Fekê sari torbe niyo ke gıredere!)
- ağla|makberbaene; ~ma, ~yış berbis (Ağlamak bize iyi gelmez / Berbiş mare rındı niyo); ağlak berbonık; ~tmak berbis daene, berbis fiştene (Sanki, sen çocukları ağlatmaktan zevk alıyorsun / De wane, tı domanu berbiş fiştene ra hes kenane)
- ağustos amnonia peyêne m (Ağustosta armut toplamaya giderdik – Amnonia peyêne de ma şiyene muri deneare)
- ağu (zehir) ağwi (-) n (Yehirle pişmiş aşı, kim yemeye gelir – Yemego ke ebê zehir amo potene, kam yeno i buro, Yunus Emre)
- amca ap (i) n (Amca, babanın yarısıdır, derler – Vanê ap, nême pio); ~nın karısı cênıka api, ~ oğlu lacê api, ~ kızı çêna api,
- akıl aqıl, fam(i) n(Allah akıl dağıttığında sen neredeydin / Heqi ke aqıl bare kerd tu koti de biy); ~lı baqıl; ~sız beaqıl (Akılsız başın cezasını ayaklar çeker / Cırmê sarê beaqıli lıngi oncene.) akıl vermek aqıl cı daene; akılsız baş saro beaqıl
- aksak lengen, aksamak lengaene
- aksırmak sınaene
- aktarmak naql kerdene
- Almanca Almanki, Alamanki n
- ara are
- araba arabe, erebe n
- aramak (çiyo, keso) feteliyaene
- arı mes(e m) n; arı evi petalığ n, karakovan zığa mesu m
- arka, sırt phoşti m; arka çıkmak (arka vermek) phoşt cıdaene, arkalamak (sırtlamak) phoşt kerdene, arkayı yaslamak phoşt cısanaene
- armut muriye (i) m
- aşağı cer; aşağıdan cer ra, cer de; aşağıya doğru avarde, avorde, havorde
- aşiret aşire m
- at mayın(e, m) n; astor(e, m) n; (Yeni yeni ata biniyordum ki, ailemiz kente göç etti / Ez xona xona niştene mayıne, çê ma barkerd şi suke); ata binmek astore niştene; atla yol almak aspor şiyaene; atlı aspor
- ateş adır (i) n (Ateş düştüğü yeri yakar / Adır gına koti ro, uca vesneno); ~ yakmak adır pıranaene; ~i söndürmek adır saynaene
- ateş etmek napıraene (Tüfekle şaka yaptı, kardeşini vurdu, sakat bıraktı / Ebe çheke yaraniye kerd, na bıraye xora, seqet verda); atış talimi talimê napıraene (Yarın atış alanına gidip biraz atış talimi yapalım / Meşte şime raştê talimi, tene talimê napıraene bıkerime)
- atla|mak khıldaene; (Çok merak ediyorsan, git bir uçurumun kenarında dur, ama atlama / Tı heni zaf merağ kena, so lewê yar de vınde, hama khılmede); atlayış khıld; ~mamak khılnêdaene
- avlu hayıte, m
- avukat abqat(em) n
- Ay (uydu) aşme, asme m; ay (zaman birimi) asme m
- ayıp ayb, ayv n
- ayna ayne, lılık n
- ayrılmak cabiyaene, (cı)ra şiyaene; (Sen benden gittiğinde / Ay karanlık oldu … To ke mira şîya / Asme bîya tarî – Umut Altınçağ); ayrılık cabiyaen, (cı)ra şiyae (Ölüm olsaydı da ayrılık olmasaydı / Merdene bıbiyene, cabiyene mebiyene); ayrılmamak canêbiyaene