1. BU DİLİN ADLARI (NAMÊ Nİ ZONİ)
Bu dil, başlıca dört adla anılageldi. Zazaca, Kırmancça, Dımılice (Daylemce) ve Gınice. Esasen en yaygın kullanılan isimlendirmeler ilk üçüdür. Her bir ismin tercih edildiği bölgeler ise şöyle sıralanır:
- Zazaca (Zazaki): Bingol, Diyarbakır (Hani ve Dicle), Elazığ, Kayseri-Sarız.
- Kırmancça (Kırmancki): Dersim, Erzincan (Tercan, Kemah, Çayırlı ilçeleri), Sivas-Zara, Urfa-Siverek, Bitlis (Mutki, Tatvan), Muş-Varto, Erzurum-Xınıs.
- Dımılice/Daylemce (Dımılki): Urfa-Siverek, Diyarbakır-Çermik, Adıyaman-Gerger.
- Gınice (Gıni): Sivas-Zara (Karabel diyarı köyleri).
2. BU DİLİN LEHÇELERİ (FEKÊ Nİ ZONİ)
Zazaca/Kırmancça’nın kendine özgü bir dil olduğu tezini kabul edenler, bu dilin dört lehçesi olduğu üzerinde önemli oranda fikir birliği sağlamış görünüyor. Söz konusu lehçelerin isimleri ve her bir lehçenin konuşulduğu bölgeler şöyle sıralanır:
- Kuzey Lehçesi (Fekê Zımey): Sivas, Erzincan, Kayseri-Sarız, Erzurım-Xınıs, Dersim, Bingol (Kiğı ve Yedisu), Muş-Varto.
- Merkez Lehçesi (Fekê Werti): Elazığ (Karakoçan, Palu), Bingöl’ün güneyi, Diyarbakır’ın kuzeydoğusu (Dicle, Hani).
- Güney Lehçesi (Fekê Veroz): Urfa-Siverek, Adıyaman-Gerger, Diyarbakır-Çermik.
- Sınır Lehçesi (Fekê Şinori): Diyarbakır-Kulp, Bitlis-Mutki.
3. BU DİLİN ALFABESİ (ELİFBAÊ Nİ ZONİ)
Ben bu çalışmayı Elifbaê Tiji (Güneş/Işık Alfabesi) ile aktarıyorum. Elifbaê Jakobson (Jakobson Alfabesi) olarak da anılır. Bu alfabede 32 adet harf bulunmaktadır.
- Sessiz harfler (Herfê bêvengıni): Alfabenin sessiz harfleri 24 adettir > Bb, Cc, Çç, Dd, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Pp, Qq, Rr, Ss, Şş, Tt, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz
- Sesli harfler (Herfê vengıni): 8 adet de sesli harf vardır > Aa, Ee, Êê, Iı, İi, Oo, Uu, Üü
- Çift harfle çıkan sesler (Vengê ke ebê dı herfo vecine): 4 adet ses var ki, onlar çift harflerle çıkarılır > çh, kh, ph, th