A
- adır cı-kewtene > içine ateş düşmek
- adır de kay kerdene > ateşle oynamak
- adır u kıle biyaene > çekilmez olmak, zarar veren olmak
- adır wedariyu > yazıklar olsun
- ağwa deru berdene > dere suyunda gitmek
- aqılê xo sarê xo aredaene > aklını başına toplamak
- araq eştene > ter atmak
- ardê xu pırocnaene > ununu elemek
- axira xo gor be gor amaene > sonu kötü gelmek
- ayıbo şa > yüz karası
B
- bas kerdene > başa çıkabilmek
- baqıl biyene > akıllı olmak
- baqıl vındaene > akıllı durmak
- bêçare mendene > çaresiz kalmak
- bêdest u bêpay > elden ayaktan düşmüş
- bêkes u bêçê > evsiz barksızlık, kimi kimsesi olmamak
- bela biyene > bela olmak
- bela feteliyaene > bela aramak
- bela guretene > bela almak
- be ramaniye (ramaniye amaene) > sadede gel
- bêri u bêçım > vefasız, görgüsüz, kıymet bilmez
- bezar kerdene > canından bezdirmek
- bımane weşiye (haşten) de > hoşça kal
- bınê dest de guretene > el altında tutmak
- bıngê dina > dünya hali
- bıngê nêguretene > yerinde duramamak
- biyo şiyo > olmuş bitmiş
- boyın u pıxın > kir pas içinde olma, pasaklı, pecmurde
C
- ca be ca > yer yer
- caê xo de vınde > yerinde dur, ağır ol
- canê tu wes bo > canın sağolsun
- can guretene > canını almak
- can wes biyaene > canı sağolmak
- caverde Heq kenane > Bırak Allah (Hakk) aşkına
- cıni sare xu ser aredaene > cinleri başına toplamak
- ciê xu de kay kerdene > bokuyla oynamak
- ci qıne de husk biyaene > ödü bokuna karışmak
- comerd biyaene > cömert olmak
- comerdenia Heq’i > Hakk’ın cömertliği
- cor ra hatam cer > yukarıdan aşağıya
Ç
- çapale cı-eştene > tokat akşetme
- çe be sen > evi viran
- çı beno bıbo > ne olursa olsun
- çılt wılt kerdene > bir şeyi gelişi güzel yapmak, baştan savma yapmak
- çım kerdene > nazar etmek
- çım qapan kerdene > gözünü kapamak, göz yummak
- çım ra warogınaene > gözden düşmek
- çımu ra dür > gözden uzak
- çio xas > güzel şey
- çorro şia > zıkkımın kökü
D
- dar u ber > ağaç mağaç
- decê sari > baş ağrısı (kişi)
- dec ontene > acı çekmek
- dela şiaye > kara kancık
- dênê vıli > boyun borcu
- des beçıku de des huner > on parmakta on hüner
- dest gıranen > eli hafif
- dest pıra nênaene > el sürmemek
- dest ra amaene > elinden gelmek
- dest ra thawa nêamaene > elinden bir şey gelmemek
- dest sıvıken > eli hafif
- dest u pay bışikiyaene > eli ayağı kırılası
- dıma şiyene > ardından gitmek
- dıma woştene > ardından koşmak
- dım xo ro daene > arsızlık etmek
- dızdi dızdi > gizli gizli
- dızd u lewend > hırsız ve gözü aç
- dina amaene > dünyaya gelmek
- dostê roca wes u rınden > iyi gün dostu
- dostê roca şiaye > kara gün dostu
- dubaro kerdene > arkasından çekiştirmek, yalan yanlış konuşmak
E
- ecelê xu amaene > eceli gelmek
- endi beso > artık yeter
- endi fam kerdene > nihayet akıl etmek
- ekê mınasıbo > eğer uygunsa (münasipse)
- ekê nesibo > eğer nasipse
- emrê Heqi > Hakk’ın emri
- Ezrail biyaene > Azrail kesilmek, zorba olmak
F
- farfarık biyaene > yanar döner olmak
- farz kerdene > farz etmek
- fek akardae > ağzı açık
- fekê xu akerde mendene > ağzı açık kalmak
- fekê xu ranêkerdene > ağzını açmamak
- fek guretene > ağzını kapatma (konuşmama anlamında)
- fek kardi ranêkena > ağzını bıçak açmıyor
- feku gılezgın > salyalı ağız
- Felek rê pıren deştene > Feleğe kefen dikmek
G
- gau şia > (kara öküz) üste çıkan, üstüne alınmayan
- genc u burc > gepgenç, gepegenç
- gıran gıran > yavaş yavaş
- gosu berdene > (birinin) kulaklarını götürmek
- gos cıdaene > kulak vermek, kulak kesilmek
- gos cınêdaene > kulak asmamak, dinlememek
- gos u kherık berdene > (birinin) kulaklarını götürmek, gevezelik etmek, gürültü patırtıyla rahatsız etmek
- gos werdene > yakasından düşmemek, yapışıp kalmak, huzursuz etmek, sıkboğaz etmek
- gor bê gor biyaene > rezil rüsva olmak, sürüm sürüm sürünmek
- guna ju guretene > birinin günahını almak
- guna xu çine biyaene > günahı olmamak
- gunekar biyaene > pişman olmak
- gunekiya xu amaene > (birine) yazığı gelmek
Ğ
- ğejibe tu > ne mutlu sana
- ğeriben kerdene > gariplik çekmek
- ğerib halê ğerib zanenu > garibin halini garip bilir
- ğezeben kerdene > her şeyi çarçabuk yapmak, oldu bittiye getirmek
H
- har u mor > baş belası, başa bela (Biyo har u mor, kewtu çeberê ma. / Kapımızda bela olmuş.)
- hatam gırtıka > gırtlağına kadar
- hef guretene > öç almak
- hengame vetene > gürültü koparmak, curcuna çıkarmak
- heqa xu biyaene > hakkı olmak
- Heq comerdo > Hakk cömerttir
- heqeber amaene > başa çıkabilmek, hakkından gelebilmek
- heqê cı-daene > hak verme
- heqê verdene > hak yeme
- Heqo tu esta > Ya Hakk sen varsın
- Heq xêrê xu bıdero > Hakk iyiliğini versin
- herbi herbi > çabuk çabuk
- her çi ra raveri > her şeyden önce
- her ju roca Heqi > Her Allah’ın günü
- her weno kutık buro > malı zaya gitme, malının hayrını görememe, hakkından vazgeçme
- hesir biyaene > esir olmak, (birinin) elinde kalmak
- huner niyo (hunerê xo çıko) > hüner değil
İ
- inadê xo inado > inadı inat
- inadê bıze > keçi inadı
- isanu kamıl > kamil insan
J
- je çuçıke fırdaene > kuş gibi uçmak
- je gay meğel biyaene > (insan için) öküz gibi yere yatmak veya oturmak
- je kerzi yaxe pıloşiyaene > kene gibi yakasına yapışma
- je mefte biyaene > canlı cenaze olmak
- je wergi vesan biyaene > kurt gibi aç olmak
- je xaşıle biyaene > bitkin düşmek, çok hırpalanmış olmak
- ju helmde > bir çırpıda, bir solukta
- jüro zelal > apaçık yalan
K
- kafa dest lesnaene, lapa xu lesnaene > avucunu yalamak
- karê mı to de çino > sende işim olmaz
- kar u gure > iş güç
- kêf kêfê tuyo > keyf senin keyfin
- kemera bıni > temel taşı
- kengere verê vay > kolay kanan, her yola amade, rüzgâra göre yön değiştiren
- kıle bacıke eştene > ateşin bacayı sarması
- koka vıli qalın biyaene > ensesi kalın olmak
- kuk u palt > kekeme, kekeleyen
- kurık eştene > sabırsızlık etme, nefsine düşkün
L
- lal u qer > sağır dilsiz
- lerz cı-kerdene > oldu bittiye getirmek, acele etmek
- lüya dızde > hırsız tilki
M
- ma ra dür vındero > bizden uzak dursun
- meğel biyaene > (insan için) tembellik etmek, işte kaytarmak
- miyanê xu hard nêamaene > sırtı yere gelmemek
- moze kerdene > kaytarmak, hile yapmak, yan çizmek
- murız kerdene > surat asmak
N
- name veciyaene > adı çıkmak
- namê nêvedardene, namê zon ver nêardene > adını ağzına almamak
- naz kerdene > naz yapmak, naza çekmek
- nazli biyaene > nazlı olmak
- nazliyen kerdene > nazlılık yapmak
- nê mecal dano nê ecel yeno > ne güç veriyor ne ecel geliyor
O
- omıdê xo bırnaene > umudunu kesmek
- omıd kerdene > umut etmek
P
- parçe purçık biyaene > paramparça olmak
- pasqule eştene > (insanın) tekme atmak
- pê goşi eştene > kulak ardı etmek, boşlamak, önemsememek
- peru pia > hep beraber
- peya şiyaene > yayan gitmek
- pırocına xu dard kerdene > eleğini asmak
- pileni kerdene > bağışlamak, büyüklük yapmak, büyüklük taslamak
- pil u qıç > büyük-küçük
- por ra hatam nenıg > tepeden tırnağa
- por sıpi kerdene > yaşını almak, yaşlanmak
- posaman biyaene > pişman olmak, yapmaktan caymak
Q
- qafıka kundıren > kabak kafalı
- qafıka huske > kalın kafa
- qafıkê çinaene > kafası olmamak
- qafıkê dês ro daen > kafayı duvara vurma
- qafıkê guriyaene > kafası çalışmak
- qafıkê sanaene > kafa (baş) sallamak
- qafıkê şiya > kafa gitmiş, kafa gidik
- qederu şia > kara baht, kara kader
- qe qal nêkerden > hiç söz açmama
- qerar cı-daene > karar vermek
- qesewo kılmek ra > sözün kısası, kısaca
- qesê xo de vındaene > sözünde durmak, sözünü tutmak
- qesê xo ju kerdene > söz birliği etmek
- qesu gıran > ağır söz
- qesu xırabın ye wayiriyo > kötü söz sahibinindir
- qeyretê kerdene > çaba harcamak, gayret etmek
- qılerê desti > elin kiri
- qısawetê kerdene > endişe etmek
R
- ramaniya Heqi > Hakk’ın takdiri
- ray u olaği > yollar beller, geçilen yollar
- raver şiyaene > ileri gitmek, dozunu kaçırmak
- ravısnaene > ödünü koparmak (Çıra heni qirena, tu pızez vısna ra. / Neden öyle bağırıyorsun, yavrucağın ödünü kopardın.)
- reçe ra şiyaene > izinden gitmek
- riê xo tırs kerdene > yüzünü ekşitmek
- rio şia > kara yüz
- rio şiayen > kara yüzlülük
- ri ra watene > yüzüne söylemek
- roca jüyene de > günün birinde
- roca şiaye > kara gün
- rocê be roce > gün be gün, günden güne
S
- sa u sur ra qesey kerdene > anlamadan konuşmak, boş konuşmak, abuk sabuk konuşmak
- serevde kerdene > burnundan getirmek, başına kakmak
- ser ra hatam bıne > baştan aşağı
- serxur > onmayasıca
- ses perıkên > her telde oynamak, uyanık olmak, anasının gözü olmak
- sıpi bê sia weçinaene > akla karayı seçmek
- sıtê xo helal kerdene > sütünü helal etmek
- sodır kerdene > sabah etmek
- sond verdene (vendene) > yemin etmek
- sukır bo > şükür olsun
- sukır kerdene > şükür etmek, şükretmek
Ş
- şia u sote > kapkara, simsiyah
- şia gıredaene > kara bağlamak
T
- talasê xo nêbiyaene, talasê xo nêkerdene > umurunda olmamak, aldırış etmemek
- teber ra mendene > açıkta kalmak, yersiz yurtsuz olmak
- teqaut biyaene > yaşlanmak, çağı geçmek
- thalê xo çine biyaene > şansı olmamak
- thincık eştene > tekme atmak
- thiz qıne de nêvındaene > laf taşımak, dedikodu yapmak, güçten düşmek
- thut kerdene > gaza getirmek
- tıng u tari > zifiri karanlık
- tiki cıra war biyaene > etleri parça parça dökülmek
- to be Heq kena > Allah aşkına, Allah’ını seversen
- tu i mı ra pers ke > sen onu bana sor
U
- u bê xo zaneno (a bê xo zanena) > kendi bilir
- ucağ (ocağ) saynaene > ocağını söndürmek
- ustına asmeni > göğün direği
V
- vacime ke > diyelim ki
- veng bırnaene > sesini kesmek
- veng u vac > ne var ne yok
- verê her > pis boğaz
- verê eştene > oburluk etme
- vergu vesan > aç kurt
- ver veciyaene > karşı çıkmak, diklenmek, karşı durmak
- vesaniye ra qırbiyaene > açlıktan (acından) ölmek
- vesan tesan > aç susuz
- vıre vıre kerdene > boş konuşmak, gevezelik etmek
- vırtise xo amaene > kusası gelmek
- vir amaene > aklına gelmek, hatırına gelmek
W
- waxtê axire > ahiret zamanı
- waxht guretene > zaman almak
- wele bê to ro bo > toprak başına
- wertê gul u nur de biyaene > (gül ve) nur içinde olmak
- wes u war > sağ salim
- wılç wılç verdene > şaplata şaplata yemek
X
- xawliye eştene > havlu atmak
- xatır zanıtene > hatır bilmek
- xebera şiaye > kara haber
- xımalê tu > büyüklenme öyle
- xêle waxto > uzun zamandır, çok zamandır
- xêle waxt ra nato > uzun zamandan beridir, çok zamandan beridir
- zerarê xo çine biyaene > zararı olmamak
- xêrê Heqi > Hakk’ın hayrı
- xeğ de xeğ biyen > deliyle deli olmak
- xeğu zelal > düpe düz deli
- xo de nêbiyaene > kendinde olmamak
- xo vind kerdene > kendini kaybetmek
- xo vira ardene > aklına getirmek
- xu sas kerdene > kendini şaşırmak
- xu vir ardene > aklına getirmek, yad etmek
Y
- yaxe guretene > yakasını tutmak
- yaxe pıloşiyaene > yakasına yapışmak
- ya xêru ya şerro > ya hayır ya şer
Z
- zaravu kerdene > dalga geçmek alaya alma, kafa bulma (biriyle), lak lak etme (Peru şi kar u gure xu, tu ita nişta ro zaravo kena. / Herkes işine gücüne gitti, sen burada oturmuş lak lak ediyorsun.)
- zav u zeç > çoluk çocuk (Tu biya xonde qatırê, unca sona zav u zeç de kay kena. / Katır kadar oldun, hâlâ gidip çoluk çocuklarda oynuyorsun.)
- ze kutiki lawaene > köpek gibi havlamak (U mormek çı je/ze kutıku laweno, gos u kherıkê ma berdi. / O adam ne köpek gibi havlıyor, kulaklarımızı götürdü.)
- zengene xo çevt pıro gınaene > kazması yamuk vurulmuş olma, şansı yaver gitmeme
- zerre mırd biyaene > karnı tok olmak
- zerre pır kerdene > hamile bırakmak
- zerre poynaene > yürek çürütmek
- zerre xo ra > canı gönülden, yürekten
- zon gule kewtene > dilini yutmak
- zür eştene > yalan atmak
- zür kerdene > yalan söylemek
- züru zelal > düpe düz yalan, apaçık yalan